سواد آموزی با یادگیری حروف الفبا و خواندن و نوشتن این حروف شروع می‌شود. فارسی مادر تمامی درس‌ها است، یادگیری درس‌های دیگر، ریاضی، علوم، دینی و … بدون دانستن زبان فارسی غیرممکن است و تمامی این موارد اهمیت وافر درس فارسی و به ویژه فارسی کلاس اول را مشخص می‌کند. چرایی که این مقطع، یاد گرفتن حروف الفبا را در بردارد.
بررسی کتاب فارسی کلاس اول دبستان
کتاب فارسی از 115 صفحه و سه بخش اصلی تشکیل شده است. محتوای درس زبان آموزی در دوره دبستان، با توجه به مهارت‌های زبان به دو عنوان کتاب تقسیم شده: الف) کتاب فارسی که مهارت خواندن را در بر دارد و ب) کتاب نگارش فارسی که مهارت نوشتن را در بر دارد.
برنامه زبان آموزی در دوره دبستان بر پایه مهارت‌های گفتاری و مهارت‌های نوشتاری بنا شده است. مهارت‌های گفتاری شامل گوش دادن، سخن گفتن، خواندن، تفکر و استدلال است، مهارت‌های نوشتاری نیز عبارتند: دست ورزی، رونویسی، كلمه نویسی، جمله نویسی، بند نویسی، املا و …
کتاب فارسی با نگاره آغاز شده است؛ اين به آن معناست که گام اول در زبان آموزی، پرورش سواد بصری است البته به همراه رشد سواد شنیداری كه با دست ورزی همراه شده باشد. در پی تقوىت چشم و گوش و ماهیچه های دست و رشد تواناىی‌ها، آموزش نوشتن حروف زبان آغاز می شود. دانش آموزان در کتاب فارسی با شکل نوشتاری حروف و کلمات آشنا می‌شوند و در کتاب نگارش نوشتن آن را تمرین می‌کنند.
ﺑﺮای ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺧﻮاﻧﺎﻧﻮﻳﺴﯽ و ﺧﻮش ﺧﻄﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان، در ﻣﺤﺘﻮای کتاب فارسی اول، ﺳﻪ ﻧﻮع ﺧﻂ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ :
خط نسخ خطﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ خط چاپ یا خط ﺧﻮاﻧﺪاری ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺧﻮاﻧﺪن دانش آموزان اﺳﺖ و ﻫﻤﺎن خطی است که کتاب‌های ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ آن ﺧﻂ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﭼﺎپ ﻣﯽ ﺷﻮد. اﻳﻦ ﺧﻂ ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن درﺳﺖ، ﺳﺮﻳﻊ و روان اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ .
خط نوشتاری ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﻧﻮﺷﺘﻦ داﻧﺶ آﻣﻮزان اﺳﺖ و ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ درس ﻫﺎ ﺑﺎ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. با الگوبرداری از روی کتاب و تمرین مستمر دست ورزی و تمرین عملی دانش آموز با این خط میسر می‌شود.
خط نستعلیق ساده برای پرورش سواد بصری که برای پرورش حس زیبایی شناسی و افزایش سواد بصری دانش آموزان و آشنایی با جلوه‌های هنری فقط در بخش «با هم بخوانیم» به کار رفته است.
یکی از درس‌های کتاب فارسی اول ابتدایی، درس آزاد است. دانش آموزان و معلمان محترم توجه داشته باشند که در تهیه محتوای درس آزاد به نیازهای منطقه‌ای، ضرورت‌های فرهنگی و آداب و رسوم محلی توجه فرمایند. همچنین عناصر ساختاری در هر درس و مطابقت با دروس دیگر نیز باید در تدوین محتوای درس آزاد رعایت شود.
روش تدریس کتاب فارسی کلاس اول
در پایان بخش دوم و سوم کتاب فارسی اول، بخش «روان خوانی» آمده است، متن روان خوانی و گزینش واژگان، با دقت و مناسب برای پیشرفت مهارت خوانداری دانش آموزان تهیه شده است. از این رو تمرین و تکرار روخوانی از این متن‌ها به تقویت مهارت خواندن و پرورش مهارت درک مطلب آن‌ها کمک می‌کنند.
استفاده از سی دی‌های همراه با کتاب، در روند آموزش کلاسی تنوع ایجاد می‌کند و همچنین در زمینه خوانش صحیح اشعار و متن درس به زبان معیار به دانش آموز کمک می‌کند و همچنین استفاده از لوح گویا سبب تقویت قوه شنیداری نیز می‌شود.
انجام ارزشیابی توصیفی، ازمون‌های عملکردی و نوشتن عملکرد رفتاری دانش آموزان به معلم کمک می‌کند که بتواند بازخوردهای مناسب و به جا از هر دانش آموز به مدیریت مدرسه و اولیا ارائه دهد.
در تدریس حروف در کتاب فارسی اول، ابتدا تمام کلماتی که آن حرف را دارد به دانش آموز، آموزش داده می‌شود، سپس دانش آموزان همراه معلم خود حرف مورد نظر را در کلمات پیدا می‌کنند. مثلا در آموزش حرف الف ابتدا آب، آبی و آزاده به آموزش داده می‌شود و سپس دانش آموزان با کمک معلم نشانه آ را در کلمات مشخص می‌کنند.
در کتاب فعالیت‌هایی تحت عنوان «کتاب خوانی» در نظر گرفته شده است، توصیه می‌شود برای گسترش فرهنگ کتاب خوانی و آشنایی و دوستی با کتاب از سنین کودکی در دانش آموزان، در برنامه آموزشی معلم خواندن یک کتاب مناسب این گروه سنی گنجانده شود.
برای آموزش عمیق و ماندگار توصیه می‌شود از روش‌های فعال آموزشی بهمچنین همیاری و مشارکت در طول تدریس استفاده شود تا به شکوفایی استعداد‌ها و توانایی‌های دانش آموز منتهی شود. لازم به یادآوری است که در ارزشیابی املا، درست نوشتن و شکل صحیح کلمات حائز اهمیت است نه نوع خط دانش آموز.
برنامه پیشنهادی آموزش و پرورش برای تدریس کتاب فارسی کلاس اول
مهرماه
تدریس تمامی نگاره‌ها
آبان ماه
تدریس نشانه‌های آ ا - بـ ب - اَ -َ - د - مـ م - سـ س - او و - تـ ت
آذر ماه
ر - نـ ن - اِ -ِ ـه ه - شـ ش -ایـ یـ ای ی - ز - یـ ی - اُ -ُ
دی ماه
کـ ک - و - پـ پ - گـ گ - فـ ف - خـ خ - قـ ق - لـ ل -
بهمن ماه
جـ ج - -ُ استثنا - هـ ـهـ ـه ه - چـ چ - ژ - خوا - روان خوانی
اسفند ماه
تشدید - صـ ص - ذ - عـ ـعـ ـع ع - ثـ ث - حـ ح
فروردین ماه
ضـ ض - ط - غـ ـغـ ـغ غ - درس آزاد
اردیبهشت ماه
ظ - روان خوانی - مرور و تمرین
کتاب‌های کمک درسی فارسی کلاس اول
کتاب‌های کمک آموزشی بسیاری برای درس فارسی اول وجود دارد. کتاب‌هایی که به یادگیری الفبا و املا کمک می‌کنند که اولیا و معلمان گرامی کلاس اول برای آموزش بهتر و گسترده‌تر مطالب می‌توانند از این کتاب‌ها بهره ببرند.
الف) کتاب شاهکار کلاغ سپید فارسی اول دبستان مجموعه‌‌ای کامل از تمرین‌هایی بوده که در راستای اهداف آموزشی و منطبق با روند ارائه‌ی مطالب کتاب درسی برای رفع این نیاز تالیف گردیده است. هر بخش از کتاب شامل طرح سوالات متنوع و گوناگون با چیدمان ساده به دشوار است. تأکید کتاب پیش رو در نوع نوشتن بر خوشنویسی و زیبانویسی است.
ب) در کتاب فارسی کلاس اول کارپوچینوگاج، به‌منظور آموزش عمیق زبان فارسی، تلاش شده تا با استفاده از تکنیک‌های روان‌شناسی، تمرین‌های متنوع و آموزنده‌ای تهیه شود. این ویژگی‌ها سبب ترغیب دانش‌آموزان برای انجام تمرین‌ها، تقویت چهار مهارت زبانی (گوش دادن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن) و پرورش قدرت تخیل، تفکر و خلاقیت در آن‌ها می‌شود.
کلام آخر
کتاب فارسی کلاس اول از سه بخش نگاره‌ها، آموزش نشانه‌ها سری اول و آموزش نشانه‌ها سری دوم تشکیل شده است. در این کتاب تلاش بر آن بوده که مهارت‌هایی نظیر گوش دادن، سخن گفتن، خواندن، دست ورزی، رونویسی و كلمه نویسی را آموزش و ارتقا دهد. تمامی جنبه‌ها و نکات برای یادگیری عمیق،توسعه مهارت‌ها و شکوفایی ذوق و استعداد دانش آموزان در این کتاب در نظر گرفته شده است.
