همان‌طور که می‌دانید آموزش کودکان قبل از دبستان و سالهای آغازین تحصیل اهمیت ویژه‌ای دارد. درس نگارش فارسی کلاس اول که در واقع مکمل فارسی کلاس اول است بر مهارت نوشتاری نظیر دست ورزی، رونویسی، كلمه نویسی، جمله نویسی، بند نویسی، املا و… تمرکز دارد. مهارت‌های نوشتاری از جمله مهارت‌های اساسی و پراهمیت در مقطع دبستان است که این بر اهمیت درس نگارش فارسی کلاس اول می‌افزاید. در ادامه این مطلب ضمن بررسی و ارائه روش تدریس کتاب نگارش، به دلایل و چگونگی برطرف کردن ضعف برخی از دانش آموزان در مداد در دست گرفتن و نوشتن می‌پردازیم، به همچنین کتاب‌های کمک درسی مناسب برای فارسی و نگارش فارسی کلاس اول را بررسی می‌کنیم.
بررسی کتاب نگارش فارسی کلاس اول
بخش اول کتاب نگارش فارسی اول دبستان (نگاره‌ها) از آموزش لوحه‌های مختلف تشکیل شده است. لوحه‌ها حروف الفبا نیستند بلکه خطوط و سرمشق‌هایی هستند که کودک نوشتن آنها را تمرین می کند. تمرین کردن لوحه‌ها در درس نگارش کلاس اول به هدف دست ورزی و تقویت عضلات و هماهنگی بین دست، چشم و مغز انجام میشود. با کمک لوحه‌ها دانش آموز می‌تواند بهتر و راحت‌تر حروف الفبا را بنویسد.
در بخش دوم، آموزش نشانه‌ها (1) دانش آموزان نوشتن حروف الفبا را تمرین می‌کنند. ای بخش با فعالیت‌هایی نظیر کامل کردن کلمات یا مشخص کردن کلماتی که حرف مشخصی دارد شروع میشود، به مرور فعالیت‌هایی نظیر نوشتن کلمات، تشخیص عبارت‌های معنی دار ساده و مشخص کردن صداهای هر کلمه نیز به فعالیتهای قبلی افزوده میشود. و پس از از آن هرچه به پایان بخش دوم کتاب نگارش کلاس اول نزدیک می‌شویم فعالیتهای پرچالش‌تری مانند نوشتن جملات، مرتب کردن عبارات به هم ریخته، پاسخ یک جمله‌ای به سوالات، جمله سازی و… از دانش آموزان خواسته میشود.
بخش سوم کتاب نگارش فارسی کلاس اول، آموزش نشانه‌ها (2) با فعالیتهای که در بخش پایانی بخش دوم متداول بود، شروع میشود و به مرور با نزدیک‌تر شدن به پایان کتاب فعالیت‌ها چالش برانگیزتر میشود.
اهمیت مهارت‌های حرکتی ظریف در یادگیری نگارش فارسی
کودکانی که در پیش دبستانی و سالهای قبل از مدرسه با نقاشی و بازی‌های مختلف از دستان و انگشتانشان بیشتر استفاده کردند، عضلات دست و انگشت قوی‌تری دارند و مهارت حرکتی ظریف قوی‌تری نسبت به سایر همکلاسی‌هایشان که در دوران پیش از دبستان کمتر از انگشتانشان استفاده کرده‌اند دارند.
دانش آموزانی که به واسطه‌ی کار نکردن با انگشت‌ها و دست‌هایشان، ماهیچه‌های ضعیفی دارند و در مداد در دست گرفتن و نوشتن ضعف دارند، انجام کارهای زیر توصیه میشود:
- بازی از خمیر بازی
- باز کردن و بستن زیپ
- باز کردن و بستن درب بطری
- جدا کردن حبوبات از یکدیگر
- نقاشی کشیدن و خط خطی کردن و رنگ آمیزی
- درست کردن کاردستی با استفاده از قیچی و ابزار مختلف
- استفاده از کاربرگ‌هایی که مختص دست ورزی ارائه شده
روش تدریس کتاب نگارش فارسی کلاس اول
لوحه‌های نگارش فارسی کلاس اول، باید همزمان با نگاره‌های کتاب فارسی اول دبستان تدریس شود، در بودجه بندی که آموزش و پرورش برای تدریس کل کتاب فارسی ارائه داده است، در پایان مهرماه تدریس نگاره‌های کتاب فارسی باید به اتمام برسد، بنابراین تدریس و انجام لوحه‌های کتاب نگارش فارسی اول نیز باید تا پایان مهرماه تمام شود، اما از آنجا که تعداد لوحه‌ها نسبت به نگاره‌ها بیشتر است، بهتر است لوحه‌هایی که انجامش برای دانش آموزان آسان تر است را با هم تدریس کنید.
نوشتن لوحه‌ها را روی تابلو آموزش دهید به این شکل دانش آموزان نحوه نوشتن و حرکت دست شما را می بینند و بهتر با نوشتن لوحه یا حروف آشنا می‌شوند. دانش آموزان را به نوشتن روی آرد و شن، یا درست کردن لوحه‌ها با سیم‌های نازک گلسازی و یا کاموا تشویق کنید در عین یادگیری نحوه نوشتن، با ایجاد کردن تنوع و جذابیت در تدریس به شکوفایی ذوق و استعداد آنها کمک کنید.
نوشتن لوحه‌ها در کتاب نگارش کلاس اول می‌بایست حتماً در کلاس و زیر نظر معلم انجام شود، برای تمرین نوشتن و دست ورزی در خانه می‌توانند، از هر لوحه چهار خط در دفترشان بنویسند و تمرین کنند.
زمانبندی تدریس لوحه‌ها نگارش فارسی کلاس اول
زمانبندی تدریس لوحه‌ها و برنامه ریزی برای انجام فعالیتهای کتاب با دقت صورت بگیرد چرا که هر کدام از کودکان زمان خاصی را برای انجام فعالیتهای نگارش لازم دارند، باید زمان خاصی را برای هر کدام از این فعالیت‌ها مشخص کنید. فعالیتهای نگارش فارسی کلاس اول به دو دسته تقسیم شده است:
- کامل کن و رنگ کن
- بنویس
برای هر کدام از این فعالیت‌ها یک زمان مشخص را مقرر کنید بعد از اتمام زمان مشخص به دانش آموزان اعلام کنید که وقت تمام شده و اگر فعالیت را تمام نکردن در آخر کلاس به آنها زمان می دهید تا انجام فعالیت را به اتمام برساند. اما الان باید شروع به انجام فعالیت بعدی کنند. در پایان تدریس به دانش آموزانی که فعالیت‌ها را ناقص انجام داده‌اند زمان دوباره دهید که تمرینات کتاب را کامل کنند؛ و در این حین به بررسی و ارزشیابی کتاب‌های سایر دانش آموزان رسیدگی کنید.
کتاب‌های کمک درسی نگارش، کتاب کار و املا
این کتاب‌ها به عنوان کمک درسی برای یاری به بهتر آموختن دانش آموز توصیه میشود:
کتاب زیبا بنویسیم فارسی اول نشر کتاب‌های بنفشه- کتاب کار املای فارسی اول نشر خیلی سبز- کتاب کار فارسی اول نشر خیلی سبز- کتاب آموزش و تمرین فارسی اول سری رشادت انتشارات مبتکران - کتاب دیکته تصویری الفبای فارسی اول انتشارات کتاب نارنجی - کتاب فارسی اول دبستان سری ویتامین ۳ انتشارات دکتر شاکری- کتاب املای کلاس اول سری کارپوچینو نشر گاج - کتاب املای کلاس اول سری شاهکار کلاغ سپید نشر گاج - کتاب املای کلاس اول سری آس ویژه دانش آموزان نشر گاج
املانویسی بخشی از فرآیند آموزش خواندن و نوشتن است و دانش‌آموزان بنا به نوع آموزش، تفاوت‌های فردی و... پیشرفت‌های متفاوتی نیز در املانویسی کسب می‌کنند. در این کتاب، علاوه بر متن‌های مربوط به املا، تمرین‌های تکمیلی نظیر تقویت حافظه‌ی دیداری، تقویت تشخیص دیداری و نیز تقویت دقت گنجانده شده که در تقویت املانویسی مؤثر است. کتاب شاهکار املا اول دبستان انتشارات گاج، با همکاری مشترک خانم‌ها طاهره نقی‌نژادیان و عشرت بالغ در 136 صفحه گرد‌آوری شده است.
سری کتاب‌های کارپوچینو مقطع دبستان، با هدف برآورده ساختن نیاز مربیان و اولیای گرامی در امر آموزش کودکان و نوآموزان، تألیف شده است. انجام تمرین‌های این کتاب بالا بردن دقت، تمرکز، حافظه دانش‌آموز، هماهنگی بیشتر چشم و دست، آموزش حروف، اصوات، صداها و... را به‌دنبال خواهد داشت. خط به کار رفته در این کتاب از نوع کتاب درسی (خط تحریری) است. این کتاب مجموعه‌ای از کلمه، جمله، نمونه سؤال و تصویر است و در تمامی این موارد از رنگ‌های شاد و متنوع استفاده شده تا فهم مطالب برای دانش‌آموزان ساده‌تر گردد. کتاب املای اول دبستان از سری کتاب‌های کارپوچینو توسط زلیخا جوکار تألیف گردیده و دارای 112 صفحه مصور رنگی است. هدف از چاپ این کتاب توسط انتشارات گاج، کمک به دانش‌آموزان پایه‌ی اول ابتدایی، جهت کسب مهارت املانویسی است.
کلام نهایی:
کتاب نگارش فارسی همسو با کتاب فارسی در جهت رشد مهارت‌های زبان آموزی ارائه شده است، در بخش ابتدایی این کتاب با لوحه نویسی سعی بر تقویت مهارت حرکتی ظریف دانش آموزان دارد سپس با اتمام بخش نگاره‌ها، به ترتیب آموزش نوشتن حروف، کلمات و جملات در این کتاب تمرین میشود.
